Rozwód – Przesłanki jego uzyskania i elementy wyroku 05 10 2017

Czasami przychodzi taki moment, kiedy ukochany mężczyzna albo najwspanialsza kobieta stają się kimś, z kim nie można już wytrzymać. Kłótnia, zdrada, przemoc, obojętność – to z reguły początek drogi bez powrotu.  Jeśli obie strony zgadzają się na rozstanie bez ustalania winy, a nie ma konfliktów co do dzieci, proces jest mniej bolesny. Praktyka pokazuje jednak, że najczęściej strony walczą o wszystko – o winę, alimenty, kontakty z dziećmi.

Niniejszy artykuł skupia się na aspektach prawnych jakie wiąże ze sobą orzeczenie rozwodu. Jeżeli już zdecydujemy się na rozwód należy ustalić w jakim trybie to nastąpi, czy chcemy rozwodu bez orzekania o winie, czyli za porozumieniem stron; bądź czy wnosimy o rozwód z winy drugiego małżonka. Istnieją zatem 3 możliwości orzeczenia rozwodu:

• Orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie;
• Orzeczenie rozwodu z winy jednej ze stron;
• Orzeczenie rozwodu z winy obu stron.

Postępowania może się również zakończyć oddaleniem powództwa o rozwód, ale o tym w dalszej części artykułu.

Rozkład POŻYCIA MAŁŻEŃSKIEGO

Orzeczenie rozwodu jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy między stronami (małżonkami) nastąpi „zupełny i trwały rozkład pożycia” (art. 56 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego [k.r.o.]). Brak zupełnego i trwałego rozkładu pożycia spowoduje, że do rozwiązania małżeństwa nie dojdzie, a powództwo o rozwód zostanie przez sąd oddalone. Ocena sądu, czy między małżonkami doszło do trwałego i zupełnego rozpadu pożycia dotyczy głównych więzi małżeńskich, do których zalicza się więź uczuciową, fizyczną i gospodarczą. Ocena dokonywana jest w każdym przypadku indywidualnie. O zupełności mówimy, gdy nie ma już żadnego z powyżej przedstawionych elementów, a o trwałości gdy stan ten trwa przez dłuższy czas.

WINA W ROZKŁADZIE POŻYCIA MAŁŻEŃSKIEGO

Z wymogiem zaistnienia trwałego i zupełnego rozkładu pożycia ściśle związane jest zagadnienie winy. Zgodnie z art. 57 § 1 k.r.o., orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia (odstąpienie od tego obowiązku następuje na zgodne żądanie małżonków (art. 57 § 2 k.r.o.); w takim wypadku dochodzi do rozwiązania małżeństwa przez rozwód z zaniechaniem orzekania o winie). Z żądaniem orzeczenia rozwodu z winy współmałżonka można wystąpić zarówno w pozwie, jak i w odpowiedzi na pozew o rozwód. Żądanie takie można również zgłosić na późniejszym etapie postępowania, na przykład po złożeniu przez współmałżonka odpowiedzi na pozew. Obowiązek ustalenia winy za rozkład małżeństwa, pociąga za sobą konieczność dokładnego określenia przyczyn, które doprowadziły do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia stron.

Rozwód bez orzekania o winie można uzyskać najszybciej, najczęściej już na pierwszej rozprawie. Rozwód z winy obu stron lub winy jednej strony trwa dłużej i wymaga bardziej złożonego i czasochłonnego postępowania dowodowego. Orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie wymaga zgody obu stron, jeżeli jedna ze stron wnosi o rozwód z winy drugiej strony, to Sąd w zależności od swego uznania na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego orzeka rozwód z winy jednej ze stron lub winy obu stron.

WŁADZA RODZICIELSKA

Obligatoryjnym elementem wyroku rozwodowego jest również orzeczenie o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi, małoletnimi dziećmi małżonków. W tym miejscu należy nadmienić, że w wyroku rozwodowym Sąd może wydać następujące orzeczenia odnośnie władzy rodzicielskiej:

• pozostawienie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi obojgu rodzicom (na ich zgodny wniosek jeżeli przedstawili porozumienie co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej oraz utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie.
• powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do małoletniego dziecka, bądź dzieci;
• pozbawienie władzy rodzicielskiej jednego lub oboje z rodziców;
• zawieszenie władzy rodzicielskiej jednego lub oboje z rodziców.

Należy wspomnieć, iż zasadą jest, że rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, ale istnieje możliwość odstąpienia od tej reguły, jeżeli przemawiają za tym ważne względy, w tym dobro małoletniego dziecka.

KONTAKTY Z DZIECKIEM

Po ustaleniu władzy rodzicielskiej kolejnym elementem wyroku jest kwestia ustalenia kontaktów tego rodzica z małoletnim dzieckiem, któremu nie powierzono sprawowania władzy rodzicielskiej. Rozstrzygnięcie to można pozostawić do wspólnego uzgodnienia stronom, bądź dokonać szczegółowego określenia tej kwestii. Należy pamiętać, iż każdy z rodziców ma prawo i obowiązek utrzymywać kontakty ze swoim małoletnim dzieckiem.

ALIMENTY NA DZIECKO

Obligatoryjnym elementem wyroku rozwodowego jest również określenie tzw. alimentów, czyli wysokości, w jakiej każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania małoletniego dziecka lub małoletnich dzieci. W tym miejscu wymaga wyjaśnienia, że każdy z rodziców jest obowiązany do zaspokajania potrzeb dziecka w częściach odpowiadających ich siłom i możliwościom zarobkowym i majątkowym. Ponadto, zgodnie z dyspozycją art. 27 zd. 2 k.r.o. : „Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym”.

Zgodnie z art. art. 135 § 2 k.r.o. jeżeli wykonanie obowiązku alimentacyjnego jednego z rodziców polega, w całości lub w części, na osobistych staraniach o utrzymanie lub wychowanie dziecka, wówczas świadczenie alimentacyjne drugiego z rodziców polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania dziecka.

WSPÓLNE MIESZKANIE

Należy również wskazać, że w wyroku orzekającym rozwód Sąd orzeka o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania – nie oznacza to podziału majątku, oznacza to jedynie uregulowanie korzystania z mieszkania do czasu podziału majątku. Jednak, jak stanowi art.58 § 4 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: „Orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej”.

Reasumując w wyroku orzekającym rozwiązanie stosunku małżeństwa Sąd obligatoryjnie z urzędu orzeka o:

• winie w rozkładzie pożycia małżeńskiego, chyba że obie strony zgadzają się na rozwód bez orzekania o winie;
• władzy rodzicielskiej, jeżeli małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci;
• kontaktach rodziców z dziećmi, jeżeli małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci;
• wysokości w jakiej każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka lub dzieci – tzn. alimentów, jeżeli małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci;
• sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania, w przypadku, gdy małżonkowie nadal wspólnie zamieszkują.

Natomiast dodatkowymi elementami wyroku rozwodowego są:

• obowiązek alimentacyjny jednego z małżonka względem drugiego małżonka;
• podział majątku – który może zostać przeprowadzony jedynie w przypadku, gdy nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu, co w praktyce oznacza zgodną wolę małżonków;
• eksmisja jednego z małżonków – w wyjątkowych wypadkach, na żądanie drugiego małżonka, gdy rażąco nagannym zachowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie.

PRZESŁANKI NEGATYWNE ORZECZENIA ROZWODU

Jak już wskazałem na wstępie Sąd może również oddalić powództwo o rozwód i nie orzec rozwodu w wypadku wystąpienia którejkolwiek ze wskazanych poniżej przesłanek:

• Nie można orzec rozwodu, gdy w jego skutek mogłoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci stron;
• Rozwód nie może być orzeczony gdy domaga się go małżonek który jest wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego między stronami, a drugi małżonek się temu sprzeciwia, chyba że jest to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego;
• Sąd nie orzeknie rozwodu, gdy jest to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
• Brak jest przesłanek pozytywnych do orzeczenia rozwodu, tzn. rozkład pożycia małżeńskiego nie jest zupełny i trwały.